نفت خام یک ماده خام ارزشمند است که از میلیون ها سال پیش در زیر زمین تشکیل شده است. این ماده از ترکیبات مختلفی از هیدروکربن ها تشکیل شده است که می توان آن ها را به محصولات مختلفی تبدیل کرد.
موادی که از نفت خام می توان تولید کرد، به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
-
موادی که مستقیماً از نفت خام تولید می شوند: این مواد از ترکیبات موجود در نفت خام تشکیل شده اند. برخی از مهم ترین موادی که مستقیماً از نفت خام تولید می شوند، عبارتند از:
- سوخت: بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره، سوخت هواپیما و سوخت دیزل
- روان کننده: روغن موتور، روغن صنعتی، روغن هیدرولیک و گریس
- مواد شیمیایی: بنزن، تولوئن، زایلن، اتیلن، پروپیلن، بوتادین و آروماتیک ها
-
موادی که با فرآیندهای شیمیایی از نفت خام تولید می شوند: این مواد از ترکیبات موجود در نفت خام با استفاده از فرآیندهای شیمیایی تولید می شوند. برخی از مهم ترین موادی که با فرآیندهای شیمیایی از نفت خام تولید می شوند، عبارتند از:
- پلاستیک: پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استایرن، پلی وینیل کلراید، پلی اتیلن ترفتالات و پلی بوتیلن ترفتالات
- الیاف مصنوعی: نایلون، پلی استر، پلی اورتان و پلی اکریلونیتریل
- مواد دارویی: آنتی بیوتیک ها، هورمون ها، مسکن ها و داروهای ضد سرطان
- مواد آرایشی: صابون، شامپو، لوسیون و عطرها
در ادامه این مقاله، به بررسی اینکه با نفت خام چه موادی بدست می آید ، خواهیم پرداخت.
چه محصولاتی را می توان مستقیماً از نفت خام تولید کرد؟
نفت خام مخلوط پیچیده ای از هیدروکربن ها است که می تواند به محصولات مختلفی مانند سوخت، روان کننده ها، موم ها، پلاستیک ها و مواد شیمیایی تصفیه شود. برخی از رایج ترین محصولات تولید شده از نفت خام عبارتند از:
بنزین: سوخت اصلی خودروها و سایر وسایل نقلیه است. بنزین از تقطیر نفت خام و ترکیب آن با مواد افزودنی تولید می شود.
گازوئیل: این یکی دیگر از سوخت های وسایل نقلیه، به ویژه کامیون ها و اتوبوس ها است. از گازوئیل برای گرمایش خانه و تولید برق نیز استفاده می شود. دیزل با تقطیر بیشتر نفت خام پس از حذف بنزین به دست می آید. گازوئیل حدود 10 گالن در هر بشکه نفت خام است.
سوخت جت: نوعی نفت سفید است که برای تامین انرژی موتور هواپیما استفاده می شود. سوخت جت مشابه گازوئیل است، اما دارای امتیاز اکتان بالاتر و نقطه انجماد پایین‌تری است. سوخت جت حدود 4 گالن در هر بشکه نفت خام را تشکیل می دهد.
پتروشیمی ها: اینها بلوک های ساختمانی برای بسیاری از پلاستیک ها، الیاف مصنوعی، لاستیک و مواد دیگر هستند. پتروشیمی ها از بخش های مختلف نفت خام مانند نفتا، اتان، پروپان و بوتان به دست می آیند. پتروشیمی ها حدود 2 گالن در هر بشکه نفت خام را تشکیل می دهند.
آسفالت: ماده ای غلیظ و سیاه رنگ است که برای راه سازی و سقف سازی استفاده می شود. آسفالت بقایایی است که پس از استخراج بیشتر محصولات با ارزش از نفت خام باقی می ماند. آسفالت حدود 1.5 گالن در هر بشکه نفت خام را نشان می دهد.
اینها برخی از عمده‌ترین محصولات ساخته شده از نفت خام هستند، اما بسیاری از محصولات دیگر مانند روغن‌های روان‌کننده، موم‌ها، حلال‌ها و لوازم آرایشی نیز وجود دارند. نفت خام یک منبع همه کاره و ارزشمند است که در جامعه مدرن ما کاربردهای زیادی دارد.
مطلب مرتبط : بزرگترین وارد کننده نفت جهان در سال ۲۰۲۳ کدام کشور است؟
چه محصولاتی را می توان با فرآیندهای شیمیایی از نفت خام تولید کرد؟
نفت خام را می توان با فرآیندهای شیمیایی به محصولات مختلفی تبدیل کرد که ساختار مولکولی و ترکیب هیدروکربن ها را تغییر می دهد. برخی از فرآیندهای شیمیایی رایج مورد استفاده در پالایشگاه ها عبارتند از:
کراکینگ: این فرآیند، مولکول های هیدروکربنی بزرگ و سنگین را به مولکول های کوچکتر و سبک تر مانند بنزین، گازوئیل و سوخت جت تجزیه می کند. ترک خوردگی می تواند به صورت حرارتی (با اعمال گرما و فشار) یا کاتالیزوری (با استفاده از کاتالیزور برای تسریع واکنش) انجام شود. کراکینگ باعث افزایش بازده محصولات با ارزش نفت خام می شود.
Reforming: این فرآیند اتم‌های مولکول‌های هیدروکربن را مجدداً مرتب می‌کند تا ترکیبات معطر و شاخه‌دار بیشتری مانند ریفرمیت و ایزومرات تولید کند. این ترکیبات دارای درجه اکتان بالاتری هستند و برای افزایش کیفیت بنزین استفاده می شوند. اصلاح همچنین گاز هیدروژن تولید می کند که در سایر فرآیندهای پالایشی استفاده می شود.
آلکیلاسیون: این فرآیند مولکول های هیدروکربنی کوچک مانند ایزوبوتان و بوتیلن را ترکیب می کند تا مولکول های بزرگتر مانند آلکیلات را تشکیل دهد. آلکیلات یک جزء با اکتان بالا در بنزین است که گوگرد و الفین کمی دارد. آلکیلاسیون معمولاً در حضور یک اسید قوی مانند اسید سولفوریک یا اسید هیدروفلوریک به عنوان کاتالیزور انجام می شود.
پردازش هیدروکربنی: این فرآیند جریان های هیدروکربنی را با گاز هیدروژن در حضور یک کاتالیزور تصفیه می کند تا ناخالصی هایی مانند گوگرد، نیتروژن، اکسیژن و فلزات را حذف کند. فرآوری آبی باعث بهبود کیفیت و عملکرد محصولات و کاهش اثرات زیست محیطی آنها می شود. هیدروفرآوری شامل عملیات هیدرولیکی، هیدروکراکینگ و گوگردزدایی با آب می باشد.
اینها برخی از فرآیندهای شیمیایی عمده ای هستند که برای تولید محصولات از نفت خام استفاده می شوند، اما موارد بسیار دیگری مانند پلیمریزاسیون، ایزومریزاسیون و کک سازی وجود دارد. هر پالایشگاه دارای پیکربندی و ترکیبی از فرآیندها برای بهینه سازی خروجی و سودآوری عملیات خود است.
چه محصولاتی را می توان از نفت خام با فرآیندهای فیزیکی تولید کرد؟
برخی از محصولاتی که می توان از نفت خام با فرآیندهای فیزیکی تولید کرد عبارتند از:
تقطیرها : این بخش‌های مایع نفت خام هستند که با تقطیر از هم جدا می‌شوند، فرآیندی که از اختلاف نقطه جوش هیدروکربن‌ها استفاده می‌کند. عرقیات شامل بنزین، گازوئیل، سوخت جت، نفت سفید و نفتا است. تقطیرها حدود 70 درصد از تولید نفت خام را تشکیل می دهند.
باقیمانده ها : بخش های جامد یا نیمه جامد نفت خام هستند که پس از تقطیر باقی می مانند، مانند آسفالت، قطران و کک. پسماندها برای راه سازی، سقف سازی و متالورژی استفاده می شود. باقیمانده ها حدود 5 درصد از تولید نفت خام را تشکیل می دهند.
روغن‌های روان‌کننده : این بخش‌های با ویسکوزیته بالا از نفت خام هستند که با موم‌زدایی از هم جدا می‌شوند، فرآیندی که کریستال‌های موم را که در دماهای پایین تشکیل می‌شوند از بین می‌برد. روغن های روان کننده برای کاهش اصطکاک و سایش در ماشین آلات و موتورها استفاده می شود. روغن های روان کننده حدود 1 % از تولید نفت خام را تشکیل می دهند.
روغن آسفالت زدایی شده : این بخش نفتی است که از آسفالت زدایی به دست می آید، فرآیندی که مولکول های آسفالت موجود در باقیمانده ها را حذف می کند. روغن دسفالت شده به عنوان ماده اولیه برای پالایش بیشتر یا به عنوان یک جزء ترکیبی برای سوخت های سنگین استفاده می شود. نفت دسفالت شده حدود 3 درصد از تولید نفت خام را تشکیل می دهد.
اینها برخی از عمده‌ترین محصولاتی هستند که از نفت خام توسط فرآیندهای فیزیکی ساخته می‌شوند، اما بسیاری از محصولات دیگر مانند حلال‌ها، موم‌ها و قیر نیز وجود دارند. فرآیندهای فیزیکی بر اساس جداسازی اجزای نفت خام توسط خواص فیزیکی آنها مانند نقطه جوش، چگالی، ویسکوزیته و حلالیت است.
مطلب مرتبط : ایران تا چند سال دیگر نفت دارد؟
چه محصولاتی را می توان با استفاده از نفت خام به عنوان ماده اولیه تولید کرد؟
نفت خام یک ماده خام است که بسته به فرآیندهای پالایش و واکنش های شیمیایی اعمال شده روی آن، می توان از آن برای تولید محصولات مختلف استفاده کرد. برخی از دسته بندی های اصلی محصولات تولید شده از نفت خام عبارتند از:
سوخت : محصولاتی هستند که برای تامین انرژی وسایل نقلیه، هواپیماها، کشتی‌ها و ژنراتورها استفاده می‌شوند. سوخت ها شامل بنزین، گازوئیل، سوخت جت، نفت سفید و نفت کوره است. سوخت ها حدود 85 درصد از تولید نفت خام را تشکیل می دهند.
پتروشیمی ها : محصولاتی هستند که برای ساخت پلاستیک، الیاف مصنوعی، لاستیک و سایر مواد استفاده می شوند. پتروشیمی ها شامل اتیلن، پروپیلن، بوتادین، بنزن، تولوئن و زایلن هستند. پتروشیمی ها حدود 10 درصد از تولید نفت خام را تشکیل می دهند.
روان کننده ها : محصولاتی هستند که برای کاهش اصطکاک و سایش در ماشین آلات و موتورها استفاده می شوند. روان کننده ها شامل روغن موتور، روغن دنده، گریس و موم هستند. روانکارها حدود 1% از تولید نفت خام را تشکیل می دهند.
آسفالت : محصولی است که برای راهسازی و سقف سازی استفاده می شود. آسفالت بقایایی است که پس از استخراج بیشتر محصولات با ارزش از نفت خام باقی می ماند. آسفالت حدود 2 درصد از تولید نفت خام را تشکیل می دهد.
اینها برخی از عمده‌ترین محصولاتی هستند که از نفت خام به‌عنوان ماده خام تهیه می‌شوند، اما بسیاری از محصولات دیگر مانند حلال‌ها، لوازم آرایشی و داروها نیز وجود دارند. نفت خام یک منبع همه کاره و ارزشمند است که در جامعه مدرن ما کاربردهای زیادی دارد.
آیا فروش نفت خام سود بیشتری دارد یا تولید محصولات با ارزش افزوده؟
این یک سوال پیچیده است که به عوامل زیادی مانند کیفیت و قیمت نفت خام، تقاضا و عرضه محصولات تصفیه شده، هزینه و کارایی فرآیندهای پالایش و رقابت و مقررات در بازار بستگی دارد. به طور کلی، تولید محصولات با ارزش افزوده از نفت خام می تواند سودآوری شرکت های نفتی را افزایش دهد، زیرا آنها می توانند ارزش بیشتری از هر بشکه نفت بگیرند و سبد محصولات خود را متنوع کنند. با این حال، این امر همچنین مستلزم سرمایه‌گذاری بیشتر، تخصص عملیاتی و نوآوری فن‌آوری و همچنین مواجهه با ریسک‌ها و عدم قطعیت‌های بیشتر در بخش پایین‌دستی است.
بر اساس گزارش مک کینزی ، تولید مستقیم نفت خام به مواد شیمیایی می تواند تقریباً 100 درصد مواد شیمیایی تولید کند که محصولاتی با ارزش بالاتر از سوخت هستند. با این حال، قیمت این رویکردها با تغییر سطح بازده افزایش می یابد. تغییرات واحدهای فردی 50 تا 100 میلیون دلار هزینه دارد. پیکربندی مجدد کامل پالایشگاه می تواند چندین میلیارد دلار هزینه داشته باشد. بنابراین، سودآوری تولید محصولات با ارزش افزوده از نفت خام به مبادله بین حاشیه سود بیشتر و هزینه های بالاتر بستگی دارد.
عامل دیگری که بر سودآوری تولید محصولات با ارزش افزوده از نفت خام تأثیر می گذارد، تقاضا و عرضه بازار است. انتظار می رود با تغییر جهان به سمت اقتصاد کم کربن، تقاضا برای سوخت کاهش یابد، در حالی که انتظار می رود تقاضا برای پتروشیمی ها رشد کند. این بدان معناست که پالایشگاه هایی که می توانند مواد شیمیایی بیشتر و سوخت کمتری تولید کنند، در آینده مزیت رقابتی خواهند داشت. اما این نیز به معنای افزایش عرضه مواد شیمیایی است که می تواند قیمت و حاشیه این محصولات را کاهش دهد. بنابراین سودآوری تولید محصولات با ارزش افزوده از نفت خام به تعادل بین روند بازار و پویایی بازار بستگی دارد.
در نتیجه، هیچ پاسخ قطعی برای اینکه فروش نفت خام سود بیشتری دارد یا تولید محصولات با ارزش افزوده وجود ندارد. بستگی به موقعیت و استراتژی خاص هر شرکت نفتی و همچنین محیط و عوامل خارجی دارد. تولید محصولات با ارزش افزوده از نفت خام به طور بالقوه می تواند سودآوری شرکت های نفتی را افزایش دهد، اما چالش ها و پیچیدگی های بیشتری را نیز به همراه دارد.
جمع بندی و نتیجه گیری
نفت خام یک ماده خام ارزشمند است که از آن می توان محصولات مختلفی تولید کرد. این محصولات کاربردهای مختلفی در زندگی روزمره ما دارند.
موادی که از نفت خام می توان تولید کرد، به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
-
موادی که مستقیماً از نفت خام تولید می شوند: این مواد از ترکیبات موجود در نفت خام تشکیل شده اند. برخی از مهم ترین موادی که مستقیماً از نفت خام تولید می شوند، عبارتند از:
- سوخت: بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره، سوخت هواپیما و سوخت دیزل
- روان کننده: روغن موتور، روغن صنعتی، روغن هیدرولیک و گریس
- مواد شیمیایی: بنزن، تولوئن، زایلن، اتیلن، پروپیلن، بوتادین و آروماتیک ها
-
موادی که با فرآیندهای شیمیایی از نفت خام تولید می شوند: این مواد از ترکیبات موجود در نفت خام با استفاده از فرآیندهای شیمیایی تولید می شوند. برخی از مهم ترین موادی که با فرآیندهای شیمیایی از نفت خام تولید می شوند، عبارتند از:
- پلاستیک: پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استایرن، پلی وینیل کلراید، پلی اتیلن ترفتالات و پلی بوتیلن ترفتالات
- الیاف مصنوعی: نایلون، پلی استر، پلی اورتان و پلی اکریلونیتریل
- مواد دارویی: آنتی بیوتیک ها، هورمون ها، مسکن ها و داروهای ضد سرطان
- مواد آرایشی: صابون، شامپو، لوسیون و عطرها
با توجه به تنوع ترکیبات موجود در نفت خام، می توان محصولات مختلفی را از آن تولید کرد. این محصولات کاربردهای مختلفی در زندگی روزمره ما دارند و نقش مهمی در اقتصاد جهان ایفا می کنند.
مهمترین منابعی که برای تهیه این مطلب استفاده شد :
انتهای مطلب
