درباره اقتصاد ازبکستان در سال ۲۰۲۳ چه می دانیم ؟

ازبکستان یکی از کشورهای آسیای مرکزی است که در سال های اخیر شاهد رشد اقتصادی قابل توجهی بوده است. این رشد عمدتاً ناشی از افزایش قیمت نفت و گاز در بازارهای جهانی و بهبود شرایط اقتصادی در کشورهای همسایه ازبکستان بوده است.

در این مقاله، وضعیت کلی اقتصاد ازبکستان، مهمترین بخش های اقتصادی این کشور، مزیت های نسبی ازبکستان، چالش های اصلی اقتصاد ازبکستان و چشم انداز اقتصاد این کشور در آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

پرسش های اصلی

• وضعیت کلی اقتصاد ازبکستان چگونه است؟
• مهمترین بخش های اقتصادی ازبکستان کدامند؟
• ازبکستان در چه زمینه هایی دارای مزیت نسبی است؟
• چالش های اصلی اقتصاد ازبکستان کدامند؟
• چشم انداز اقتصاد ازبکستان در آینده چگونه است؟

وضعیت کلی اقتصاد ازبکستان در سال 2023 چگونه است؟

بر اساس گزارش بانک توسعه آسیایی، انتظار می‌رود اقتصاد ازبکستان در سال‌های 2023 و 2024 به میزان 5.0 درصد رشد کند که اندکی کمتر از رشد 5.7 درصدی سال 2022 است. محرک های اصلی رشد، گسترش اقتصاد دیجیتال، افزایش سرمایه گذاری دولتی و خصوصی و بهبود تقاضای خارجی برای صادرات ازبکستان است. با این حال، برخی از خطرات و چالش‌ها نیز وجود دارد، مانند تأثیر ادامه تحریم‌ها بر فدراسیون روسیه، نرخ تورم بالا، و اندازه بزرگ اقتصاد سایه. ازبکستان همچنین اصلاحاتی را برای گذار به سمت یک اقتصاد فراگیر، پایدار و بازار محور دنبال می کند.

مهمترین بخش های اقتصادی ازبکستان کدامند؟

کشاورزی: ازبکستان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پنبه در جهان است که حدود 10 درصد تولید ناخالص داخلی و 40 درصد درآمدهای ارزی را به خود اختصاص داده است. سایر محصولات عمده کشاورزی شامل میوه ها، سبزیجات، غلات، دام و ابریشم است. کشاورزی حدود 26 درصد نیروی کار را استخدام می کند و 18 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد.

صنعت: ازبکستان پایگاه صنعتی متنوعی دارد و بیشترین سهم تولید (16 درصد تولید ناخالص داخلی) در صنایع غذایی، نساجی، ماشین آلات، متالورژی و مواد شیمیایی است. ازبکستان همچنین دارای منابع طبیعی مانند طلا، گاز طبیعی، نفت، مس و اورانیوم است. ازبکستان هفتمین تولیدکننده بزرگ طلا در جهان است و چهارمین ذخایر بزرگ جهان را در اختیار دارد. گاز طبیعی هم برای مصارف داخلی و هم برای صادرات، عمدتاً به چین و روسیه استفاده می شود. صنعت 34 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد و 13 درصد از نیروی کار را به کار می گیرد.

خدمات: بخش خدمات بزرگترین و سریع ترین بخش در ازبکستان است که 49 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده و 61 درصد از نیروی کار را در سال 2017 به خود اختصاص داده است. زیربخش های اصلی تجارت، حمل و نقل، ارتباطات، مالی، آموزش، بهداشت و گردشگری است. ازبکستان با ابتکاراتی مانند دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیکی و سلامت الکترونیک، اقتصاد دیجیتال خود را گسترش داده است. ازبکستان همچنین دارای پتانسیلی برای توسعه صنعت گردشگری خود است، زیرا دارای میراث فرهنگی و تاریخی غنی و جاذبه های طبیعی متنوع است.

ازبکستان در چه زمینه هایی مزیت نسبی دارد؟

ازبکستان در برخی از محصولات کشاورزی و مواد غذایی مزیت نسبی دارد، به ویژه در رابطه با کشورهای آسیایی و کشورهای مستقل مشترک المنافع. برخی از محصولاتی که ازبکستان بیشتر از واردات آن صادر می کند و سهم بیشتری در تجارت جهانی نسبت به سهم خود در تولید ناخالص داخلی دارد عبارتند از:

پنبه: ازبکستان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پنبه در جهان است که حدود 10 درصد تولید ناخالص داخلی و 40 درصد درآمدهای ارزی را به خود اختصاص داده است. پنبه عمدتاً به چین، بنگلادش، ترکیه و روسیه صادر می شود.

میوه ها و سبزیجات: ازبکستان دارای آب و هوا و خاک مناسبی برای پرورش انواع میوه ها و سبزیجات مانند انگور، خربزه، زردآلو، گیلاس، انار، گوجه فرنگی، خیار و هویج است. میوه و سبزیجات عمدتاً به روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، افغانستان و ایران صادر می شود.

میوه های خشک و آجیل: ازبکستان میوه های خشک و آجیل باکیفیت مانند کشمش، آلو خشک، زردآلو خشک، بادام، پسته و گردو را تولید و صادر می کند. میوه های خشک و آجیل عمدتاً به روسیه، ترکیه، چین و آلمان صادر می شود.

ابریشم: ازبکستان یکی از معدود کشورهایی است که هنوز با روش های سنتی ابریشم تولید می کند. ازبکستان دارای تاریخ و فرهنگ طولانی در تولید و بافندگی ابریشم است. ابریشم عمدتا به چین، ایتالیا، ترکیه و هند صادر می شود.

این محصولات دارای شاخص مزیت نسبی متقارن آشکار (RSCA) بالای صفر برای ازبکستان در رابطه با بازار جهانی هستند. شاخص RSCA عملکرد تجاری نسبی یک کشور را در یک محصول یا بخش خاص اندازه گیری می کند. شاخص RSCA مثبت نشان می دهد که کشور مزیت نسبی در آن محصول یا بخش دارد.

چالش های اصلی اقتصاد ازبکستان چیست؟

حفاظت ناکافی از حقوق مالکیت معنوی (IPR): این چالش بر مشاغل خارجی که در ازبکستان فعالیت یا سرمایه گذاری می کنند و همچنین کارآفرینان محلی که نوآوری می کنند و محصولات یا خدمات جدید را ایجاد می کنند تأثیر می گذارد. ازبکستان اقداماتی را برای بهبود سیستم حقوق مالکیت معنوی خود انجام داده است، مانند پیوستن به برخی معاهدات و کنوانسیون های بین المللی و اتخاذ استراتژی برای توسعه حوزه مالکیت معنوی. با این حال، اجرای IPR ضعیف است و هنوز شکاف هایی در چارچوب قانونی و ظرفیت سازمانی وجود دارد.

بخش بانکی ناکارآمد: بخش بانکی در ازبکستان تحت تسلط بانک های دولتی یا جزئی دولتی است که اغلب به عنوان ابزار دولت برای اجرای استراتژی توسعه خود استفاده می شود. این بانک ها دارای سودآوری پایین، تمرکز بالا و ریسک ارزی هستند. آنها همچنین وظایف غیر اصلی مانند کسر مالیات و نظارت مالی را بر مشتریان خود تحمیل می کنند. بانک های خصوصی کوچک هستند و با موانعی برای ورود و رقابت مواجه هستند. بخش بانکی نیز به دلیل اعتماد کم و اندازه بزرگ بخش غیررسمی عمدتاً مبتنی بر پول نقد است.

مدل رشد با منابع فشرده و ناپایدار: اقتصاد ازبکستان به شدت به استخراج و صادرات منابع طبیعی مانند پنبه، طلا، گاز طبیعی، نفت، مس و اورانیوم متکی است. این مدل در بلندمدت پایدار نیست، زیرا این منابع متناهی هستند و در معرض نوسان قیمت هستند. علاوه بر این، این مدل باعث تخریب و آلودگی محیطی مانند فرسایش زمین، کمبود آب، مدیریت زباله، از بین رفتن تنوع زیستی و انتشار گازهای گلخانه ای می شود. ازبکستان برای افزایش انعطاف پذیری و پایداری خود نیاز به تنوع بخشیدن به اقتصاد و اتخاذ سیاست های رشد سبزتر دارد.

مهم ترین شرکت ها در ازبکستان کدامند؟

شرکت های مهم زیادی در ازبکستان وجود دارند که در بخش های مختلف اقتصادی فعالیت می کنند. برخی از قابل توجه ترین آنها عبارتند از:

ازبک نفت گاز: این شرکت دولتی نفت و گاز ازبکستان است که مسئولیت اکتشاف، تولید، حمل و نقل و توزیع گاز طبیعی، نفت و فرآورده های نفتی را بر عهده دارد. ازبک نفت گاز همچنین در زمینه تولید برق، پتروشیمی و مهندسی فعالیت دارد. ازبک نفت گاز حدود 20 درصد از تولید ناخالص داخلی و 60 درصد از درآمدهای بودجه کشور را تشکیل می دهد.

جنرال موتورز ازبکستان: این یک سرمایه گذاری مشترک بین دولت ازبکستان و جنرال موتورز است که در ازبکستان و سایر کشورها خودرو تولید و به فروش می رساند. جنرال موتورز ازبکستان بزرگترین تولیدکننده خودرو در آسیای مرکزی و یکی از صادرکنندگان اصلی ازبکستان است. جنرال موتورز ازبکستان مدل هایی مانند شورلت اسپارک، شورولت آوئو، شورولت کبالت، شورولت مالیبو، شورولت کاپتیوا و شورلت اورلاندو را تولید می کند.

Combinat معدن و متالورژی ناووی (NMMC): این یک شرکت دولتی است که بزرگترین معدن طلا در جهان، معدن Muruntau و همچنین سایر معادن تولید اورانیوم، نقره، مس و سایر فلزات را اداره می کند. NMMC همچنین در تولید مواد شیمیایی، مصالح ساختمانی و ماشین آلات شرکت دارد. NMMC حدود 10 درصد از صادرات ازبکستان و 18 درصد از تولید صنعتی آن را تامین می کند.

UzAuto: این یک سرمایه گذاری مشترک دیگر بین دولت ازبکستان و جنرال موتورز است که موتورها و قطعات را برای جنرال موتورز ازبکستان و دیگر خودروسازان تولید می کند. UzAuto همچنین برندهای خود را تولید می کند، مانند Uz-Daewoo Nexia، Uz-Daewoo Matiz، Uz-Daewoo Damas، Uz-Daewoo Gentra و Uz-Daewoo Lacetti.

Avialeasing: این یک شرکت هواپیمایی باری است که پروازهای داخلی و خارجی را از تاشکند انجام می دهد. Avialeasing کالاهای مختلفی مانند منسوجات، میوه ها، سبزیجات، گل ها، ماشین آلات، تجهیزات و کمک های بشردوستانه را حمل می کند. Avialeasing همچنین خدمات چارتر را برای مسافران و افراد VIP ارائه می دهد.

چشم انداز اقتصاد ازبکستان در آینده چیست؟

چشم انداز اقتصاد ازبکستان در آینده به طور کلی مثبت است، اما در عین حال مشمول برخی عدم قطعیت ها و خطرات نیز می باشد. بر اساس گزارش بانک توسعه آسیایی (ADB)، انتظار می رود اقتصاد ازبکستان در سال جاری (۲۰۲۳) 5.0 درصد و در سال آینده 5.5 درصد رشد کند، با فرض اینکه واکسن بیماری کرونا (COVID-19) و بهبود سریع صنعت، خدمات، سرمایه گذاری بهبود یابد.

محرک های اصلی رشد، گسترش اقتصاد دیجیتال، افزایش سرمایه گذاری دولتی و خصوصی و بهبود تقاضای خارجی برای صادرات ازبکستان است. با این حال، برخی از چالش ها و خطرات نیز وجود دارد، مانند تأثیر ادامه تحریم ها بر فدراسیون روسیه، نرخ تورم بالا، و اندازه بزرگ اقتصاد سایه. ازبکستان همچنین اصلاحاتی را برای گذار به سمت یک اقتصاد فراگیر، پایدار و بازار محور دنبال می کند.

برخی از زمینه هایی که ازبکستان برای دستیابی به اهداف بلندمدت اقتصادی خود باید روی آنها تمرکز کند عبارتند از:

تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش وابستگی آن به منابع طبیعی مانند پنبه، طلا، گاز طبیعی، نفت، مس و اورانیوم. این منابع متناهی هستند و در معرض نوسان قیمت هستند. علاوه بر این، آنها باعث تخریب و آلودگی محیط زیست می شوند. ازبکستان نیاز به توسعه سایر بخش ها مانند تولید، خدمات، گردشگری و انرژی های تجدید پذیر دارد.

بهبود فضای کسب و کار و جذب بیشتر سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI). ازبکستان پیشرفت هایی در تسهیل مقررات تجاری، ساده سازی اداره مالیات، تقویت حقوق مالکیت و افزایش شفافیت داشته است. با این حال، هنوز با چالش هایی مانند فساد، بوروکراسی، حکومت داری ضعیف، حمایت ناکافی از حقوق مالکیت معنوی (IPR) و بخش بانکی ناکارآمد مواجه است.

افزایش سرمایه انسانی و افزایش بهره وری نیروی کار. ازبکستان دارای جمعیت جوان و رو به رشدی است که در صورت آموزش و مهارت کافی می تواند منبعی برای سود جمعیتی باشد. ازبکستان باید کیفیت و ارتباط سیستم آموزشی خود را بهبود بخشد، دسترسی به آموزش های حرفه ای و فرصت های یادگیری مادام العمر را گسترش دهد، نوآوری و کارآفرینی را ترویج کند، و شمول اجتماعی و برابری جنسیتی را تقویت کند.
در پایان، ازبکستان چشم‌انداز اقتصادی امیدوارکننده‌ای برای آینده دارد، اما باید به برخی چالش‌ها و ریسک‌هایی که ممکن است مانع رشد پتانسیل آن شود، رسیدگی کند. ازبکستان با اجرای سیاست‌ها و اصلاحات درستی که تنوع، رقابت، پایداری و فراگیری را تقویت می‌کند، می‌تواند به چشم‌انداز خود مبنی بر تبدیل شدن به یک کشور با درآمد متوسط بالا تا سال 2030 دست یابد.

جمع بندی و خلاصه 

اقتصاد ازبکستان در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. نرخ رشد اقتصادی این کشور در سال 2022 حدود 8.5 درصد بوده است. این رشد عمدتاً ناشی از افزایش قیمت نفت و گاز در بازارهای جهانی و بهبود شرایط اقتصادی در کشورهای همسایه ازبکستان بوده است.

مهمترین بخش های اقتصادی ازبکستان عبارتند از:

• کشاورزی: کشاورزی از مهمترین بخش های اقتصادی ازبکستان است و حدود 15 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می دهد. محصولات اصلی کشاورزی ازبکستان شامل گندم، پنبه، میوه و سبزیجات است.
• صنعت: صنعت حدود 25 درصد از تولید ناخالص داخلی ازبکستان را تشکیل می دهد. صنایع اصلی ازبکستان عبارتند از: پالایش نفت، نساجی، فلزکاری و تولید مواد غذایی.
• خدمات: خدمات حدود 60 درصد از تولید ناخالص داخلی ازبکستان را تشکیل می دهد. مهمترین بخش های خدماتی ازبکستان عبارتند از: گردشگری، حمل و نقل و ارتباطات.

ازبکستان در زمینه های زیر دارای مزیت نسبی است:

• موقعیت جغرافیایی: ازبکستان در منطقه ای از آسیای مرکزی واقع شده است که از منابع طبیعی غنی برخوردار است.
• نیروی کار ارزان: نیروی کار ازبکستان نسبتاً ارزان است.
• پتانسیل گردشگری: ازبکستان دارای میراث فرهنگی و تاریخی غنی است که پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد.

چالش های اصلی اقتصاد ازبکستان عبارتند از:

• فساد: فساد یکی از مهمترین چالش های اقتصاد ازبکستان است.
• بیکاری: بیکاری در ازبکستان همچنان یک مشکل جدی است.
• فقر: فقر در ازبکستان همچنان یک مشکل جدی است.

با توجه به رشد اقتصادی قابل توجه در سال های اخیر، چشم انداز اقتصاد ازبکستان در آینده مثبت است. با این حال، برای دستیابی به رشد پایدار، ازبکستان باید چالش های موجود مانند فساد، بیکاری و فقر را برطرف کند.

پیشنهادات برای بهبود اقتصاد ازبکستان

برای بهبود اقتصاد ازبکستان، دولت این کشور باید اقدامات زیر را انجام دهد:

• افزایش شفافیت و مبارزه با فساد: فساد یکی از مهمترین چالش های اقتصاد ازبکستان است. دولت این کشور باید اقدامات جدی برای افزایش شفافیت و مبارزه با فساد انجام دهد.
• ایجاد فرصت های شغلی: بیکاری در ازبکستان همچنان یک مشکل جدی است. دولت این کشور باید اقداماتی برای ایجاد فرصت های شغلی جدید انجام دهد.
• کاهش فقر: فقر در ازبکستان همچنان یک مشکل جدی است. دولت این کشور باید اقداماتی برای کاهش فقر انجام دهد.

با انجام این اقدامات، اقتصاد ازبکستان می تواند به رشد پایدار دست یابد و رفاه مردم این کشور را بهبود بخشد.

انتهای مطلب