اقتصاد ترکیه در سال 2023 با چالش هایی مانند تورم بالا، کاهش ارزش پول، عدم تعادل خارجی و عدم اطمینان سیاسی مواجه است. با این حال، برخی از نشانه‌های انعطاف‌پذیری مانند تقاضای داخلی قوی، عملکرد صادرات قوی و بهبود انضباط مالی را نشان می‌دهد. در ادامه برخی از شاخص های اقتصادی کلیدی ترکیه در سال 2023 آمده است:
- تولید ناخالص داخلی:
- تولید ناخالص داخلی اسمی ترکیه در سال 2023 به 1.029 تریلیون دلار رسید و کشور را به نوزدهمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل کرد.
- نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در سال 2022 5 درصد بود و پیش‌بینی می‌شود که به دلیل صادرات ضعیف‌تر و تأثیر زلزله در ابتدای سال، به 3.6 درصد در سال 2023 کاهش یابد.
- تورم:
- نرخ تورم در ترکیه در اوت 2023 به 58.94 درصد رسید که بالاترین سطح از سال 2002 است.
- محرک‌های اصلی تورم شامل کاهش ارزش لیر ترکیه، افزایش قیمت‌های انرژی و مواد غذایی، و سیاست‌های پولی و مالی انبساطی بود.
- بیکاری:
- نرخ بیکاری در ترکیه در ماه می 2023 9.5 درصد بود که کمی کمتر از سال قبل است.
- نرخ بیکاری جوانان به 17 درصد رسید که نشان‌دهنده کمبود فرصت‌های شغلی برای جمعیت جوان است.
- نرخ مشارکت نیروی کار 48.5 درصد بود با شکاف زیادی بین مردان و زنان.
- تراز تجاری:
- ترکیه در سال 2023 کسری تجاری 90 میلیارد دلار داشت.
- واردات ترکیه 34 درصد بیشتر از صادرات بود. بازارهای اصلی صادرات ترکیه شامل آلمان، آمریکا، عراق، انگلستان و ایتالیا بودند.
- منابع اصلی واردات شامل روسیه، چین، آلمان، سوئیس و ایالات متحده بودند.
- شاخص‌های دیگر:
- شاخص اعتماد مصرف‌کننده در ترکیه در ژوئن 2023 به 79.5 رسید که کمی بالاتر از میانگین بلندمدت بود.
- نرخ مبادله لیر ترکیه در برابر یورو در ژوئن 2023 به 26.9 رسید که از ابتدای سال 36 درصد کاهش یافت.
- نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی در سال 2021 40 درصد بود که در مقایسه با سایر اقتصادهای نوظهور نسبتاً پایین است.
- ذخایر ارزی در ژانویه 2022 114.9 میلیارد دلار بود که حدود 3.5 ماه واردات را پوشش می‌داد.
رتبه اقتصاد ترکیه چند است ؟
بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول، رتبه اقتصاد ترکیه در سال 2023، از نظر تولید ناخالص داخلی اسمی، 19 است. تولید ناخالص داخلی اسمی ترکیه در سال 2023، حدود 692 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
از نظر تولید ناخالص داخلی بر مبنای برابری قدرت خرید، رتبه اقتصاد ترکیه در سال 2023، 12 است. تولید ناخالص داخلی بر مبنای برابری قدرت خرید ترکیه در سال 2023، حدود 3.2 تریلیون دلار تخمین زده می‌شود.
ترکیه در سال‌های اخیر رشد اقتصادی خوبی داشته و در سال 2022، با رشد 7.3 درصدی، دومین کشور با بیشترین رشد اقتصادی در جهان بود.
مطلب مرتبط : مهمترین کارخانه ها و صنایع در کشور ترکیه
عوامل موثر بر اقتصاد ترکیه چیست؟
اقتصاد ترکیه تحت تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی است که بر عملکرد و چشم انداز آن تأثیر می گذارد. برخی از عوامل اصلی عبارتند از:
سیاست‌های اقتصادی دولت:
- تنظیم سیاست‌های پولی برای کنترل تورم و تقویت ارزش پول ملی.
- اجرای سیاست‌های مالی متعادل تا جلوگیری از افزایش بدهی عمومی.
- تعیین سیاست‌های نرخ ارز برای تعادل تجاری و حمایت از تولید داخلی.
- انجام اصلاحات ساختاری برای افزایش رقابت‌پذیری و اعتماد به اقتصاد.
وضعیت بازارهای مالی:
- نوسانات در نرخ‌های بهره و مشکلات ارزی باعث فشار بر بخش مالی شده و تلاش برای تقویت منابع مالی داخلی را کاهش می‌دهد.
- تأثیر شرایط مالی جهانی بر تخصیص منابع و انتقال سیاست‌های پولی.
- کاهش برنامه تسهیل کمی توسط فدرال رزرو ایالات متحده و ریسک گریزی سرمایه‌گذاران بین‌المللی تأثیرات منفی بر بازارهای مالی دارد.
شرایط اقتصادی جهانی:
- تأثیر اقتصادهای پیشرفته و اتحادیه اروپا بر صادرات ترکیه از طریق افزایش تقاضا برای محصولات.
- تأثیر کمپین‌های واکسیناسیون سریع و اقدامات مالی و پولی بر اقتصادهای پیشرفته.
- کاهش صادرات به اقتصادهای نوظهور به دلیل عقب‌ماندگی در واکسیناسیون و فضای محدود سیاست‌گذاری.
جنگ و تحریم:
- تأثیر جنگ‌ها و تحریم‌ها بر تجارت و سرمایه‌گذاری و افزایش هزینه‌های امنیتی و انسانی.
- میزبانی بیش از 3.6 میلیون پناهجو با هزینه‌های بالغ بر 40 میلیارد دلار به دلیل جنگ در سوریه.
- تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا و اتحادیه اروپا به دلیل مداخله نظامی و خرید سامانه موشکی اس-400 روسیه.
آینده اقتصاد ترکیه چگونه است؟
آینده اقتصاد ترکیه نامشخص است، زیرا به عوامل بسیاری مانند بهبود اقتصاد جهانی، انتخاب های سیاست داخلی، تحولات ژئوپلیتیکی و تاثیر زلزله بستگی دارد. با این حال، بر اساس اطلاعات و پیش‌بینی‌های موجود، در ادامه چند سناریو ممکن برای رشد اقتصادی، نرخ تورم و سایر شاخص‌های اقتصادی ترکیه در آینده وجود دارد:
سناریوی خوش‌بینانه:
- موفقیت در مهار همه‌گیری کووید-19 و مدیریت آسیب‌های زلزله.
- اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی و اصلاحات ساختاری موثر.
- بهبود اقتصاد جهانی با سرعت بالا و تأثیر مثبت بر صادرات و گردشگری ترکیه.
- کاهش نرخ تورم و امکان کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی.
- کاهش کسری مالی و بدهی عمومی و ایجاد فضای مالی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی.
- کاهش کسری حساب جاری و بدهی خارجی.
- کاهش نرخ بیکاری و اضافه شدن زنان و جوانان به نیروی کار.
- نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در حدود 5.3 درصد بین سال‌های 2023 تا 2025.
- کاهش نرخ تورم به 10 درصد تا سال 2025.
- کاهش نرخ بیکاری به 8 درصد تا سال 2025.
سناریوی پایه:
- مقابله با چالش‌های متوسط در مهار همه‌گیری کووید-19 و پیامدهای زلزله.
- انجام سیاست‌های کلان اقتصادی با تأثیر محدود بر اعتماد و ثبات.
- بهبود اقتصاد جهانی با کندی و برخی نوسانات.
- نرخ تورم همچنان بالا و تحریک اقتصادی محدود.
- استقرار کسری مالی و بدهی عمومی در سطوح بالا.
- افزایش کسری حساب جاری و بدهی خارجی.
- نرخ بیکاری همچنان بالا و بازار کار با چالش‌های ساختاری روبرو.
- نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به طور متوسط 4.3 درصد بین سال‌های 2023 تا 2025.
- نرخ تورم حدود 20 درصد تا سال 2025.
- نرخ بیکاری حدود 10 درصد تا سال 2025.
سناریوی بدبینانه:
- تلاش ناکام برای مقابله با همه‌گیری کووید-19 و پیامدهای زلزله.
- اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی نامطلوب و عدم اصلاحات موثر.
- بهبود اقتصاد جهانی با کندی و اختلالات زیاد.
- افزایش نرخ تورم و افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی.
- افزایش کسری مالی و بدهی عمومی و فشارهای مالی.
- افزایش کسری حساب جاری و بدهی خارجی.
- افزایش نرخ بیکاری و بحران در بازار کار.
- نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در حدود 3.2 درصد بین سال‌های 2023 و 2025.
- نرخ تورم به 30 درصد تا سال 2025.
- نرخ بیکاری به 12 درصد افزایش می یابد تا سال 2025.
بخش های مختلف اقتصاد ترکیه چگونه کار می کنند؟
اقتصاد ترکیه از بخش های مختلفی تشکیل شده است که به تولید، اشتغال و تجارت آن کمک می کند. در ادامه مروری کوتاه بر وضعیت بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات ترکیه است:
کشاورزی:
- کشاورزی، یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین بخش‌های اقتصاد ترکیه، سهم 6.8 درصدی از تولید ناخالص داخلی و 16.7 درصد از نیروی کار در سال 2020 را به خود اختصاص داد.
- ترکیه به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی مانند گندم، جو، ذرت، پنبه، تنباکو، فندق، پسته، زردآلو، گیلاس، زیتون، مرکبات، انگور، عسل، شیر، تخم مرغ، گوشت و ماهی شناخته می‌شود.
- ترکیه دارای بخش دامداری گسترده و متنوعی است که شامل حدود 60 میلیون گوسفند، 15 میلیون گاو، 11 میلیون بز و 1 میلیون شتر می‌شود.
- چالش‌های اصلی کشاورزی شامل بهره‌وری پایین، هزینه‌های بالای نهاده‌ها، زیرساخت‌های ناکافی، تحقیق و توسعه ناکافی، تغییرات آب و هوا و موانع تجاری می‌باشد.
صنعت:
- صنعت، بزرگترین و پررونق‌ترین بخش اقتصاد ترکیه بوده و سهم 32.3 درصدی از تولید ناخالص داخلی و 27.1 درصد نیروی کار را در سال 2020 به خود اختصاص داده است.
- ترکیه در زمینه‌های متعددی از جمله خودرو، الکترونیک، منسوجات، مواد شیمیایی، آهن و فولاد، سیمان، ساخت و ساز، کشتی‌سازی، دفاع، هوافضا و انرژی فعالیت می‌کند.
- ترکیه به عنوان ششمین تولیدکننده بزرگ وسایل نقلیه موتوری در اروپا و پانزدهمین تولیدکننده بزرگ در جهان شناخته می‌شود.
- این کشور دومین تولیدکننده بزرگ شیشه تخت و سومین تولیدکننده بزرگ سیمان در اروپا است.
- چالش‌های اصلی بخش صنعتی شامل هزینه‌های بالای انرژی، نوآوری محدود، کمبود مهارت، مقررات زیست‌محیطی و رقابت جهانی است.
خدمات:
- خدمات، بخش غالب و پررشد اقتصاد ترکیه است و سهم 60.7 درصدی از تولید ناخالص داخلی و 56.2 درصد نیروی کار را در سال 2020 به خود اختصاص داده است.
- این بخش شامل حوزه‌هایی نظیر تجارت، حمل و نقل، لجستیک، مالی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، بهداشت، آموزش و خدمات حرفه‌ای می‌شود.
- ترکیه به عنوان ششمین کشور پربازدید جهان با حدود 52 میلیون گردشگر و 35 میلیارد دلار درآمد گردشگری در سال 2022 شناخته می‌شود.
- این کشور یک مرکز منطقه‌ای برای تجارت و لجستیک با موقعیت استراتژیک بین اروپا، آسیا و آفریقا و شبکه از قراردادهای تجارت آزاد با بیش از 20 کشور است.
- چالش‌های اصلی بخش خدمات شامل زلزله‌ها، تنش‌های ژئوپلیتیکی، تحول دیجیتال و استانداردهای کیفیت می‌باشد.
اقتصاد ترکیه چقدر به صادرات و واردات وابسته است؟
اقتصاد ترکیه به شدت به صادرات و واردات وابسته است، زیرا آنها سهم زیادی از تولید ناخالص داخلی و تجارت آن را تشکیل می دهند. بر اساس گزارش بانک جهانی، صادرات کالاها و خدمات 32.8 درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه در سال 2020 بوده است، در حالی که واردات کالاها و خدمات، 33.9 درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه در همان سال بوده است. این بدان معناست که باز بودن تجارت ترکیه که با مجموع صادرات و واردات به عنوان درصد تولید ناخالص داخلی اندازه گیری می شود، در سال 2020 66.7 درصد بوده است که بالاتر از میانگین جهانی 54.9 درصد است.
صادرات:
- بر اساس گزارش رصدخانه پیچیدگی اقتصادی، بیشترین صادرات ترکیه در سال 2021 شامل محصولاتی همچون خودرو (10 میلیارد دلار)، جواهرات (6.8 میلیارد دلار)، نفت تصفیه شده (6.5 میلیارد دلار)، وسایل نقلیه موتوری و قطعات (5.9 میلیارد دلار) و کامیون‌های حمل و نقل (5.8 میلیارد دلار) بوده است. این پنج محصول حدود 16.3 درصد از کل صادرات ترکیه به ارزش 234 میلیارد دلار در سال 2021 را تشکیل می‌دهند.
- مقاصد اصلی صادرات ترکیه در سال 2021 شامل آلمان (19.8 میلیارد دلار)، ایالات متحده (14.8 میلیارد دلار)، بریتانیا (14.2 میلیارد دلار)، ایتالیا (14.2 میلیارد دلار) و عراق (11.6 میلیارد دلار) بودند. این پنج کشور حدود 31.4 درصد از کل صادرات ترکیه در سال 2021 را تشکیل می‌دهند.
واردات:
- طبق گزارش رصدخانه پیچیدگی اقتصادی، بیشترین واردات ترکیه در سال 2021 شامل محصولاتی همچون نفت تصفیه شده (10.8 میلیارد دلار)، آهن قراضه (10.3 میلیارد دلار)، خودرو (7 میلیارد دلار)، گاز نفت (6.8 میلیارد دلار) و وسایل نقلیه موتوری و قطعات (6.6 میلیارد دلار) بوده است. این پنج محصول حدود 17.5 درصد از کل واردات 245 میلیارد دلاری ترکیه در سال 2021 را تشکیل می‌دهند.
- مهمترین منابع وارداتی ترکیه در سال 2021 شامل چین (31.6 میلیارد دلار)، آلمان (24.2 میلیارد دلار)، روسیه (20.1 میلیارد دلار)، ایالات متحده (12.4 میلیارد دلار) و ایتالیا (11.3 میلیارد دلار) بودند. این پنج کشور حدود 40.9 درصد از کل واردات ترکیه در سال 2021 را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد ترکیه چقدر رقابتی است؟
- اقتصاد ترکیه نسبت به رقبا به طور کلی رقابتی است و در نسخه 2019 گزارش رقابت پذیری جهانی که توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده است، در بین 140 کشور در رتبه 61 قرار دارد.
- شاخص رقابت پذیری بر اساس 12 ستون است که عواملی را می سنجد که بهره وری و رشد بلندمدت را ممکن می سازد. ترکیه 62.14 امتیاز از 100 در این شاخص کسب کرد که کمی بالاتر از میانگین جهانی 60.77 امتیاز است.
- ترکیه از نظر اقتصادی در برخی زمینه ها مانند اندازه بازار، پویایی کسب و کار و قابلیت نوآوری رقابتی است.
- ترکیه با داشتن بازار داخلی و خارجی بزرگ که صرفه‌جویی در مقیاس و دامنه را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند، از نظر اندازه بازار در رتبه شانزدهم قرار دارد.
- ترکیه با سطح بالایی از فرهنگ کارآفرینی، سهولت راه اندازی یک کسب و کار و در دسترس بودن سرمایه خطرپذیر، رتبه 34 را در پویایی کسب و کار دارد.
- ترکیه با عملکرد قوی در تحقیق و توسعه، درخواست های ثبت اختراع و انتشارات علمی رتبه 37 را در قابلیت نوآوری دارد.
- با این حال، ترکیه در زمینه های دیگر مانند ثبات اقتصاد کلان، بهداشت و نهادها نیز با چالش هایی مواجه است.
- ترکیه با تورم بالا، بدهی عمومی و کسری مالی که اعتماد و ثبات را تضعیف می کند، رتبه 131 را در ثبات اقتصاد کلان به دست آورد.
- ترکیه با امید به زندگی پایین، نرخ مرگ و میر بالا و کیفیت پایین خدمات مراقبت های بهداشتی رتبه 84 را در زمینه سلامت دارد.
- ترکیه با سطوح پایین شفافیت، پاسخگویی، استقلال قضایی و حقوق مالکیت در رده 85 نهادها قرار گرفت.
بنابراین، ترکیه در رقابت اقتصادی خود دارای نقاط قوت و ضعفی است و باید شکاف ها و چالش ها را برای بهبود بهره وری و پتانسیل رشد خود برطرف کند.
شرایط سرمایه گذاری در ترکیه چیست؟
شرایط سرمایه‌گذاری در ترکیه برای سرمایه‌گذاران خارجی به شکل لیست گلوله‌ای عبارتند از:
- چارچوب قانونی لیبرال: ترکیه دارای یک چارچوب قانونی لیبرال و شفاف است که به سرمایه‌گذاران خارجی اجازه می‌دهد تقریباً در تمام بخش‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
- مالکیت مستغلات: سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند املاک و مستغلات در ترکیه داشته باشند.
- انتقال سود و سرمایه: سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند سود و سرمایه خود را به خارج منتقل کنند.
- حقوق مشابه سرمایه‌گذاران داخلی: سرمایه‌گذاران خارجی در ترکیه از رفتار برابر با سرمایه‌گذاران داخلی برخوردارند.
- قانون ویژه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی: ترکیه از سرمایه‌گذاران خارجی در برابر سلب مالکیت، ملی‌کردن و تبعیض محافظت می‌کند.
- معاهدات سرمایه‌گذاری دوجانبه: ترکیه با بسیاری از کشورها معاهدات سرمایه‌گذاری دوجانبه امضا کرده است.
- بازار داخلی بزرگ: ترکیه دارای بازار داخلی بزرگ با جمعیتی جوان و تحصیل‌کرده است که تقاضای زیادی برای کالاها و خدمات دارند.
- موقعیت استراتژیک: ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک بین اروپا، آسیا و آفریقا به بازار گسترده‌تری دسترسی دارد.
- پایگاه صنعتی متنوع: ترکیه در بخش‌های مختلف صنعتی مانند ماشین‌آلات، خودرو، الکترونیک، نساجی، و…
- طرح‌های تشویقی: ترکیه طرح‌های تشویقی مختلفی را برای سرمایه‌گذاران خارجی ارائه می‌دهد، از جمله کاهش مالیات و معافیت‌های مالیاتی.
- تابعیت و اقامت دائم: ترکیه به سرمایه‌گذاران خارجی که معیارهای خاصی مانند سرمایه‌گذاری حداقل 250،000 دلار در املاک یا 500،000 دلار سرمایه ثابت را دارند، تابعیت و اقامت دائم ترکیه را اعطا می‌کند.
چالش‌های سرمایه‌گذاران خارجی در ترکیه عبارتند از:
- بی‌ثباتی‌های اقتصادی: ترکیه با مشکلاتی مانند تورم بالا، کاهش ارزش پول، کسری مالی و عدم تعادل خارجی مواجه است.
- ژئوپلیتیک: ترکیه با خطرات ژئوپلیتیکی مانند درگیری‌ها و تنش‌ها در کشورهای همسایه مواجه است.
- چالش‌های ساختاری و نهادی: این مسائل شامل بهره‌وری پایین، کمبود مهارت، مقررات زیست محیطی، شفافیت، پاسخگویی، و…
- چالش‌های تحول دیجیتالی: ترکیه با چالش‌های تحول دیجیتالی مانند تأثیر همه‌گیری COVID-19 مواجه است.
- بلایای طبیعی: ترکیه با بلایای طبیعی مانند زمین‌لرزه‌ها نیز مواجه است.
این لیست به سرمایه‌گذاران خارجی کمک می‌کند تا شرایط و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ترکیه را بهتر درک کرده و با چالش‌های ممکن نیز آشنا شوند.
انتهای مطلب
