در طول تاریخ، بشر همواره به دنبال یافتن روش هایی برای درمان بیماری ها بوده است. در گذشته، درمان بیماری ها عمدتاً با استفاده از داروهای گیاهی و روش های سنتی انجام می شد. با پیشرفت علم و فناوری، روش های جدیدی برای درمان بیماری ها ابداع شد که یکی از آنها، دارو رسانی هدفمند است.
دارورسانی هدفمند به بدن، یک روش نوین برای رساندن دارو به سلول های هدف در بدن است. این روش در مقایسه با روش های سنتی دارو رسانی، مزایای زیادی دارد، از جمله:
- افزایش اثربخشی داروها: دارو رسانی هدفمند باعث می شود که داروها تنها به سلول های هدف منتقل شوند و به این ترتیب، اثربخشی داروها افزایش می یابد.
- کاهش عوارض جانبی داروها: در روش های سنتی دارو رسانی، داروها به طور غیر هدفمند به تمام سلول های بدن منتقل می شوند. این امر باعث می شود که داروها به سلول های سالم نیز آسیب برسانند و عوارض جانبی زیادی ایجاد کنند. در روش دارو رسانی هدفمند، داروها تنها به سلول های هدف منتقل می شوند و به این ترتیب، عوارض جانبی آنها کاهش می یابد.
- بهبود کیفیت زندگی بیماران: دارو رسانی هدفمند باعث می شود که بیماران عوارض جانبی کمتری را تجربه کنند و کیفیت زندگی آنها بهبود یابد.
دارو رسانی هدفمند در بسیاری از بیماری ها کاربرد دارد، از جمله:
- سرطان: دارو رسانی هدفمند یکی از روش های نوین و موثر در درمان سرطان است.
- بیماری های قلبی عروقی: دارو رسانی هدفمند می تواند برای درمان بیماری های قلبی عروقی مانند تصلب شرایین و سکته مغزی استفاده شود.
- بیماری های خود ایمنی: دارو رسانی هدفمند می تواند برای درمان بیماری های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس استفاده شود.
آینده دارو رسانی هدفمند بسیار روشن است. این روش می تواند به درمان بسیاری از بیماری ها کمک کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
در ادامه این مقاله، به بررسی مزایای دارورسانی هدفمند به بدن، انواع روش های دارو رسانی هدفمند، کاربردهای دارو رسانی هدفمند در پزشکی و آینده دارو رسانی هدفمند خواهیم پرداخت.
مطلب مرتبط : بزرگترین شرکت های داروسازی جهان کدامند؟
دارورسانی هدفمند به بدن چیست؟
دارورسانی هدفمند روشی است برای رساندن دارو به بیمار به گونه ای که غلظت دارو را در برخی از قسمت های بدن نسبت به قسمت های دیگر افزایش دهد. این روش انتقال عمدتاً مبتنی بر نانوپزشکی است که از نانوذرات برای حمل داروها به بافت‌ها یا اندام‌های خاصی که در آن نیاز است استفاده می‌کند. هدف از تحویل هدفمند دارو، بهبود اثربخشی و کاهش عوارض جانبی دارو است.
برخی از مزایای دارورسانی هدفمند عبارتند از:
- می‌تواند دفعات و دوز داروی مصرفی بیمار را کاهش دهد.
- می‌تواند اثر یکنواخت‌تر و قابل پیش‌بینی‌تری دارو بر روی محل مورد نظر داشته باشد.
- می‌تواند از تعامل با بافت‌ها و اندام‌های سالمی که تحت تأثیر بیماری نیستند، جلوگیری کند.
چالش‌های تحویل هدفمند دارو:
- نیاز به سطح بالایی از ادغام و همکاری بین رشته‌های مختلف مانند شیمی، زیست‌شناسی و مهندسی.
- طراحی و ساخت سیستم تحویل و نانوذرات پرهزینه و پیچیده.
- غلبه بر مکانیسم‌های دفاعی میزبان و موانع موجود در خون و مغز.
- اطمینان از ثبات، ایمنی و زیست‌سازگاری سیستم تحویل و نانوذرات.
مزایای تحویل هدفمند دارو چیست؟
همانطور که قبلا ذکر کردم، برخی از مزایای تحویل هدفمند دارو عبارتند از:
- می تواند دفعات و دوز داروی مصرفی بیمار را کاهش دهد.
- می تواند اثر یکنواخت‌تر و قابل پیش‌بینی‌تری دارو بر روی محل مورد نظر داشته باشد.
- می‌تواند از تعامل با بافت‌ها و اندام‌های سالمی که تحت تأثیر بیماری نیستند، جلوگیری کند.
- این می‌تواند تکنیک‌های بازسازی را با ارائه عوامل درمانی به ناحیه آسیب‌دیده بهینه کند.
انواع روش های دارورسانی هدفمند کدامند؟
انواع مختلفی از روش های دارورسانی هدفمند بسته به مسیر تحویل و وسیله نقلیه تحویل وجود دارد. برخی از روش های رایج عبارتند از:
هدف‌گیری غیرفعال : این روش بر اثر نفوذپذیری و احتباس (EPR) افزایش یافته است، به این معنی که برخی از بافت‌ها یا اندام‌ها مانند تومورها دارای رگ‌های خونی نشتی هستند که به نانوذرات اجازه می‌دهد راحت‌تر از بافت‌های معمولی تجمع کنند.
هدف‌گیری فعال : این روش شامل اتصال لیگاندهای خاص مانند آنتی‌بادی‌ها، پپتیدها یا آپتامرها به سطح نانوذرات است که می‌توانند به گیرنده‌ها یا آنتی‌ژن‌های روی سلول‌های هدف متصل شوند. این ویژگی و گزینش پذیری دارورسانی را افزایش می دهد.
هدف گیری معکوس : هدف این روش جلوگیری از جذب نانوذرات توسط کبد و طحال است که اندام های اصلی مسئول پاکسازی ذرات خارجی از خون هستند. این را می توان با تغییر اندازه، شکل، بار یا پوشش نانوذرات به دست آورد.
هدف‌گیری با واسطه لیگاند : این روش از لیگاندهای درون‌زا مانند هورمون‌ها، ویتامین‌ها یا انتقال‌دهنده‌های عصبی استفاده می‌کند که می‌توانند از موانع بیولوژیکی مانند سد خونی مغزی عبور کرده و نانوذرات را به محل مورد نظر برسانند.
هدف‌گیری فیزیکی : این روش از محرک‌های خارجی مانند میدان‌های مغناطیسی، امواج فراصوت، نور یا گرما برای آزادسازی دارو از نانوذرات در محل مورد نظر استفاده می‌کند.
هدف‌گیری دوگانه : این روش دو یا چند استراتژی هدف‌گیری مانند هدف‌گیری غیرفعال و فعال را برای دستیابی به یک اثر هم افزایی و بهبود کارایی تحویل دارو ترکیب می‌کند.
هدف گیری دوگانه : در این روش از دو نوع مختلف نانوذره استفاده می شود که هر کدام مکانیسم هدف گیری متفاوتی دارند تا دارو را به محل مورد نظر تحویل دهند. برای مثال، یک نوع نانوذره می‌تواند حامل دارو باشد و رگ‌های خونی را هدف قرار دهد، در حالی که نوع دیگر می‌تواند حامل آنزیم باشد و سلول‌های تومور را هدف قرار دهد. سپس آنزیم می تواند دارو را فعال کرده و قدرت آن را افزایش دهد.
مطلب مرتبط : بهترین شرکت های داروسازی اعصاب جهان چه می کنند؟
کاربردهای دارورسانی هدفمند در پزشکی چیست؟
دارورسانی هدفمند در پزشکی کاربردهای زیادی دارد، به ویژه برای درمان بیماری هایی که دسترسی به آن ها دشوار است یا اندام های متعدد را تحت تاثیر قرار می دهند. برخی از نمونه ها عبارتند از:
سرطان : تحویل داروی هدفمند می تواند کارایی و ایمنی شیمی درمانی، رادیوتراپی، ایمونوتراپی و ژن درمانی را برای انواع مختلف سرطان بهبود بخشد. با تحویل داروها یا سایر عوامل به طور مستقیم به محل تومور، تحویل هدفمند دارو می تواند سمیت و عوارض جانبی را بر روی بافت های سالم کاهش دهد، بر مقاومت دارویی غلبه کند و نتیجه درمانی را افزایش دهد.
اختلالات عصبی : تحویل هدفمند دارو می تواند به غلبه بر سد خونی مغزی کمک کند، که مانع اصلی برای رساندن دارو به سیستم عصبی مرکزی است. با استفاده از نانوذرات، لیگاندها یا محرک‌های فیزیکی، دارورسانی هدفمند می‌تواند دارو یا سایر عوامل را به مناطق یا سلول‌های خاصی در مغز مانند نورون‌ها، گلیا یا میکروگلیا برساند. این می تواند برای درمان اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، صرع و تومورهای مغزی مفید باشد.
بیماری‌های عفونی : دارورسانی هدفمند می‌تواند تحویل آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد ویروس‌ها یا واکسن‌ها را به محل عفونت مانند ریه‌ها، کبد یا غدد لنفاوی افزایش دهد. با استفاده از نانوذرات، لیگاندها یا محرک‌های فیزیکی، دارورسانی هدفمند می‌تواند غلظت و مدت دارو یا عوامل را در محل آلوده افزایش دهد، در حالی که از سمیت سیستمیک و پاسخ ایمنی جلوگیری می‌کند. این می تواند برای درمان بیماری های عفونی مانند سل، HIV، هپاتیت و COVID-19 مفید باشد.
بیماری های قلبی عروقی : دارورسانی هدفمند می تواند انتقال دارو یا سایر عوامل به قلب، عروق خونی یا پلاک را بهبود بخشد. با استفاده از نانوذرات، لیگاندها یا محرک‌های فیزیکی، دارورسانی هدفمند می‌تواند عملکرد و ساختار سیستم قلبی عروقی را تعدیل کند، مانند کاهش التهاب، جلوگیری از ترومبوز، ترویج رگ‌زایی یا انحلال پلاک. این می تواند برای درمان بیماری های قلبی عروقی مانند آترواسکلروز، انفارکتوس میوکارد، ایسکمی و فشار خون بالا مفید باشد.
آینده ارسال هدفمند دارو چگونه است؟
آینده تحویل هدفمند دارو امیدوار کننده و هیجان انگیز است، زیرا پتانسیل ایجاد انقلابی در زمینه پزشکی و بهبود کیفیت زندگی بسیاری از بیماران را دارد. برخی از جهت گیری ها و پیشرفت های احتمالی برای تحویل هدفمند دارو عبارتند از:
ربات های سلولی : دانشمندان در حال بررسی امکان ایجاد ماشین های زیست تخریب پذیر و خود ترمیم شونده از سلول های زنده مانند سلول های قورباغه هستند که می توانند دارو یا سایر عوامل را به بافت ها یا اندام های خاص برسانند. این ربات‌های سلولی یا xenobots می‌توانند برای انجام وظایف مختلف مانند حرکت، حس کردن یا برقراری ارتباط برنامه‌ریزی شوند و می‌توانند با محیط‌های متغیر سازگار شوند.
بیولوژیک های خوراکی : محققان در حال بررسی روش های نوآورانه برای تحویل داروهای بیولوژیک مانند پروتئین ها، پپتیدها یا اسیدهای نوکلئیک به صورت خوراکی به جای تزریق یا تزریق هستند. این امر تجویز این داروها را برای بیماران راحت تر و راحت تر می کند و همچنین هزینه و پیچیدگی سیستم تحویل را کاهش می دهد. یکی از چالش های اصلی غلبه بر موانع دستگاه گوارش مانند محیط اسیدی، آنزیم های گوارشی و دیواره روده است.
نانوپزشکی شخصی : دانشمندان در حال توسعه روش‌هایی هستند که طراحی و عملکرد نانوذرات را با ویژگی‌ها و نیازهای فردی هر بیمار، مانند مشخصات ژنتیکی، وضعیت بیماری، یا پاسخ به درمان، تنظیم کنند. این امر تحویل دقیق تر و مؤثرتر داروها یا سایر عوامل و همچنین نظارت و بازخورد بهتر نتیجه درمان را امکان پذیر می کند.
جمع بندی و نتیجه گیری
دارو رسانی هدفمند، یک روش نوین و موثر برای رساندن دارو به سلول های هدف در بدن است. این روش در مقایسه با روش های سنتی دارو رسانی، مزایای زیادی دارد، از جمله:
- افزایش اثربخشی داروها: دارو رسانی هدفمند باعث می شود که داروها تنها به سلول های هدف منتقل شوند و به این ترتیب، اثربخشی داروها افزایش می یابد.
- کاهش عوارض جانبی داروها: در روش های سنتی دارو رسانی، داروها به طور غیر هدفمند به تمام سلول های بدن منتقل می شوند. این امر باعث می شود که داروها به سلول های سالم نیز آسیب برسانند و عوارض جانبی زیادی ایجاد کنند. در روش دارو رسانی هدفمند، داروها تنها به سلول های هدف منتقل می شوند و به این ترتیب، عوارض جانبی آنها کاهش می یابد.
- بهبود کیفیت زندگی بیماران: دارو رسانی هدفمند باعث می شود که بیماران عوارض جانبی کمتری را تجربه کنند و کیفیت زندگی آنها بهبود یابد.
مهمترین منابعی که برای تهیه این مطلب استفاده شد :
